مطالعه واکنش جوانه‌زنی بذر گیاه فراموش شده منداب (Eruca sativa Mill) به برخی عوامل محیطی

مقدمه و سابقه تحقیق: منداب (Eruca sativa Mill.) گیاهی یک‌ساله از خانواده Brassicaceae است که در محدوده وسیعی از بلوچستان تا کناره‌های دریای خزر می‌روید. اگر چه این گیاه در بعضی مناطق به‌عنوان یک علف‌هرز شناخته شده، ولی به‌دلیل کاربرد‌های گوناگون مانند استفاده های مختلف دارویی و علوفه ای، و همچنین داشتن صفات با ارزش مانند رشد بالا رویشی، نرخ رشد بالا، مقاومت عالی در برابر تنش زنده و غیر زنده، و تنوع ژنتیکی بالا به‌ویژه در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته‌است. با توجه به اهمیت مرحله جوانه‌زنی در موفقیت استقرار، دستیابی به تراکم مطلوب بوته و نقش عوامل محیطی بر آن، این آزمایش با هدف بررسی دما، پتانسیل آب، شوری، pH و عمق کاشت بر جوانه‌زنی و سبز‌شدن بذور منداب پاییزه انجام گرفت. مواد و روشها: همه آزمایشات به صورت کاملا تصادفی در چهار تکرار انجام شد. آزمایشات اولیه نشان داد که بذور جمع آوری شده فاقد رکود بودند. به‌منظور بررسی اثر دما بر درصد و سرعت جوانه‏زنی بذر منداب، بذرها در انکوباتور در دماهای 5/2، 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 ، 38 و 40 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند. تأثیر سطوح مختلف پتانسیل آب (0، 2/0-، 4/0-، 6/0-، 8/0-، 1-، 2/1-، 4/1- و 6/1- مگاپاسکال) ، شوری (0، 50، 100، 150، 200، 250، 300، 350 و 400 میلی مولار) و اسیدیته (3، 4، 5، 6، 7، 8، 9) در دمای مطلوب جوانه‌زنی در شرایط آزمایشگاه و تأثیر عمق کاشت (1، 2، 3، 5 و 7 سانتی‌متر) بر سبز‌شدن منداب در شرایط گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. یافتهها: جوانه‌زنی منداب در محدوده وسیعی از دماها اتفاق افتاد و دمای مطلوب چوانه زنی این گیاه 30 درجه سانتیگراد برآورد گردید. نتایج نشان داد منداب از توانایی بالایی در تحمل پتانسیل آب و شوری برخودار است. تنش خشکی و شوری که باعث کاهش 50 درصد جوانه‌زنی این گیاه شد، به‌ترتیب 36/13- بار و 53/267 میلی مولار بود. حداکثر درصد جوانه‌زنی در محدوده اسیدیته 7 به میزان 98 درصد مشاهده شد و در اسیدیته‌های بالا‌تر و پایین‌تر از 7 ، درصد و سرعت جوانه‌زنی کاهش یافت. بیش‌ترین درصد سبز‌شدن (95درصد) در عمق 2 سانتی‌متر مشاهده شد و با افزایش عمق کاشت از مقدار آن کاسته شد. به طورکلی نتایج بررسی حاضر نشان داد منداب پاییزه به سطوح مختلف دمای جوانه‌زنی، پتانسیل آب، شوری، اسیدیته و عمق کاشت واکنش‌ نشان می‌دهد. و از این پارامتر‌ها و روابط به‌دست آمده می‌توان برای پیش‌بینی زمان تا جوانه‌زنی و یا سبز‌شدن منداب در شرایط نرمال استفاده نمود.